ዓለማችን ስፍር ቁጥር የሌላቸው መሪዎችንና አብዮተኞችን አስተናግዳለች፤ ነገር ግን እንደ ሞሃንዳስ ካራምቻንድ ጋንዲ ያለ ጥቂቶች ናቸው። ጋንዲ፣ በዓለም ዘንድ “ማሃትማ” (ታላቅ ነፍስ) በሚለው የክብር ስም የሚታወቀው፣ የህንድ የነጻነት አባት ከመሆኑ ባሻገር፣ ለመላው ዓለም የሰላማዊ ትግልን ብርቱ ኃይል ያስተማረ ታላቅ መምህር ነው። ይህ ጽሑፍ የዚህን ታላቅ ሰው የህይወት ጉዞ፣ የትግል ፍልስፍና፣ ያስመዘገባቸውን ድሎችና ያጋጠሙትን ውድቀቶች እንዲሁም ዛሬም ድረስ ህያው የሆነውን ታላቅ ውርሱን በጥልቀት ይዳስሳል።
ከጠበቃነት ወደ አክቲቪስትነት፡ የደቡብ አፍሪካ የለውጥ ምዕራፍ
የጋንዲ ታሪክ የሚጀምረው እ.ኤ.አ በ1869 በህንድ ጉጃራት ግዛት ነው። ከባህላዊ የነጋዴ ቤተሰብ የተወለደው ወጣቱ ጋንዲ、 በ18 ዓመቱ የህግ ትምህርቱን ለመከታተል ወደ ለንደን አቀና። በባዕድ ባህል ውስጥም ሆኖ፣ የእናቱን ቃል ኪዳን በመጠበቅ ከስጋ፣ ከአልኮልና ከሴቶች ርቆ ቆየ።
ትምህርቱን አጠናቆ ወደ ህንድ ቢመለስም፣ የህይወቱን ታላቅ ለውጥ ያመጣው ግን በ1893 ወደ ደቡብ አፍሪካ ያደረገው ጉዞ ነበር። በዘር መድልዎ በተሞላችው ደቡብ አፍሪካ፣ ጋንዲ እጅግ መራራ ገጠመኝን አቀመሰችው። የመጀመሪያ ደረጃ የባቡር ትኬት ቆርጦ እየተጓዘ ሳለ፣ “ቀለሙ” ህንዳዊ በመሆኑ ብቻ ከባቡሩ በግፍ ተገፍቶ ተጣለ። በዚያች ቀዝቃዛ ምሽት በባቡር ጣቢያው ውስጥ፣ ጋንዲ አንድ ወሳኝ ውሳኔ ላይ ደረሰ፡ ይህንን ኢ-ፍትሃዊ ስርዓት ከመሸሽ ይልቅ በጽናት መታገል።
በደቡብ አፍሪካ በቆየባቸው 21 ዓመታት፣ ጋንዲ ዝነኛውን የትግል ስልቱን አዳበረ፡ “ሳትያግራሃ”። ይህ ቃል “በእውነት ላይ መጽናት” ወይም “የእውነት ኃይል” የሚል ጥልቅ ትርጉም አለው። ፍልስፍናው ግልጽና ኃያል ነው፤ ኢ-ፍትሃዊ ህግን በሰላማዊ መንገድ አለመታዘዝ፣ የሚመጣውን ቅጣት (እስራት፣ ድብደባ፣ አልፎም ሞት) በጸጋ መቀበል፣ እና የገዢውን ልብ በጥላቻ ሳይሆን በፍቅርና በራስ መስዋዕትነት መለወጥ። ይህንን ስልት በመጠቀም በደቡብ አፍሪካ የነበሩ ህንዳውያን ላይ የወጣውን አዋራጅ “የጥቁሮች ህግ” (Black Act) በብርቱ ተቃወመ። በሺዎች የሚቆጠሩ ሰዎችን አስተባብሮ ታሰረ፣ ተደራደረ፣ በመጨረሻም የደቡብ አፍሪካን መንግስት በሰላማዊ መንገድ አንበረከከ።
የህንድ የነጻነት ትግል፡ ጨው፣ ጥጥ እና ህዝባዊ እምቢተኝነት
በ1915 ጋንዲ ወደ ህንድ ሲመለስ እንደ ታላቅ ጀግና ተቀበሉት። ነገር ግን ወዲያውኑ ወደ ፖለቲካው ከመግባት ይልቅ፣ ለአንድ ዓመት ያህል ህንድን በሶስተኛ ደረጃ ባቡር እየዞረ የገበሬውንና የድሆችን ህይወት በጥልቀት አጠና። “እውነተኛዋ ህንድ የምትኖረው በከተሞች ሳይሆን በመንደሮች ውስጥ ነው” ሲል አወጀ።
ከዚያም ታላላቆቹን የነጻነት ዘመቻዎች መምራት ጀመረ፦
1. ትብብር አለመስጠት ንቅናቄ (1920): የብሪታንያ ጦር በንጹሃን ዜጎች ላይ በፈጸመው የጃሊያንዋላ ባግ እልቂት የተቆጣው ጋንዲ፣ ህዝቡ ከብሪታንያ አስተዳደር ጋር ያለውን ትብብር እንዲያቆም ታሪካዊ ጥሪ አቀረበ። ተማሪዎች ትምህርት ቤቶችን፣ ጠበቆች ፍርድ ቤቶችን፣ ሰራተኞችም የመንግስት ስራን ለቀቁ። የብሪታንያ ልብሶች በአደባባይ ተቃጠሉ። ይህ ንቅናቄ የብሪታንያን አስተዳደር መሰረት ክፉኛ አናጋው።
2. የጨው ሰልፍ (1930): ይህ ዘመቻ የብሪታንያ መንግስት በጨው ላይ በጣለው ኢ-ፍትሃዊ ግብር ላይ ያነጣጠረ ነበር። ጋንዲ በ61 ዓመቱ ከ78 ታማኝ ተከታዮች ጋር በመሆን 388 ኪሎ ሜትር በእግር በመጓዝ ወደ ዳንዲ የባህር ዳርቻ አቀና። እዚያም ከባህር ውሃ ጥቂት ጨው በማውጣት ህጉን በይፋ ጣሰ። ይህ ድርጊት በመላው ህንድ እንደ ሰደድ እሳት ተቀጣጠለ፤ 60,000 ሰዎች ታሰሩ፣ የዓለምን ትኩረትም በጽኑ ስቧል።
3. “ህንድን ለቁ!” ንቅናቄ (1942): በሁለተኛው የዓለም ጦርነት ወቅት ጋንዲ፣ ብሪታንያ ህንድን ነጻ ካላወጣች በጦርነቱ እንደማትተባበር በድፍረት አወጀ። “Karenge ya Marenge!” (እናደርገዋለን ወይም እንሞታለን!) የሚለው ታሪካዊ ጥሪው መላውን ህዝብ ለአንድ ዓላማ አነሳሳ።
ነጻነት፣ ክፍፍል እና አሳዛኝ ፍጻሜ
የጋንዲ ሰላማዊ ትግል በመጨረሻ ፍሬ አፍርቶ ኦገስት 15, 1947 ህንድ ነጻነቷን ተጎናጸፈች። ነገር ግን ይህ ድል በመራራ ሐዘን የተሞላ ነበር። የብሪታንያ “ከፋፍለህ ግዛ” ፖሊሲና በሂንዱ እና ሙስሊም መሪዎች መካከል የነበረው አለመተማመን ህንድ ለሁለት እንድትከፈል አደረጋት—ህንድና ፓኪስታን።
ይህ ክፍፍል በታሪክ ታይቶ የማይታወቅ ሁከትና እልቂት አስከተለ። 15 ሚሊዮን ሰዎች ከቀያቸው ተፈናቀሉ፣ ከ1-2 ሚሊዮን የሚደርሱ ሰዎችም በሃይማኖት ግጭት ህይወታቸውን አጡ። ጋንዲ በዚህ ክስተት ልቡ ክፉኛ ተሰብሮ ነበር። የነጻነት ቀን ሲከበር እሱ በጾምና በጸሎት ተጠምዶ ነበር። ሰላም ለማምጣት በእግሩ እየዞረ ህዝቡን “እናንተ ወንድማማቾች ናችሁ!” እያለ ይማጸን ነበር።
በመጨረሻም፣ ጃንዋሪ 30, 1948፣ “ጋንዲ ለሙስሊሞች አደላ” ብሎ በሚያምን ናቱራም ጎድሴ በተባለ ጽንፈኛ ሂንዱ በጥይት ተገደለ። የመጨረሻ ቃሉ “ሄ ራም!” (ወይ አምላኬ!) የሚል ነበር።
የጋንዲ ውርስና ዘመን ተሻጋሪ አስተምህሮት
ጋንዲ ፍጹም ሰው አልነበረም። በደቡብ አፍሪካ ቆይታው መጀመሪያ ላይ ስለ ጥቁር አፍሪካውያን የነበረው የተሳሳተ አመለካከት፣ “የማይነኩ” (ዳሊቶች) ጉዳይ ላይ ከዶ/ር አምበድካር ጋር የነበረው ልዩነት፣ እና እንግዳ የሆኑ የግል ሙከራዎቹ ብዙ ትችቶችን አስነስተውበታል።
ይሁን እንጂ፣ የጋንዲ ውርስ ከስህተቶቹ እጅግ የላቀና የከበረ ነው።
ለአፍሪካና ለአለም ያስተማረው ትምህርት: የጋንዲ የሳትያግራሃ ፍልስፍና እንደ ማርቲን ሉተር ኪንግ ጁኒየር (በአሜሪካ)፣ ኔልሰን ማንዴላ (በደቡብ አፍሪካ)፣ ክዋሜ ንክሩማህ (በጋና) ላሉ የነጻነት ታጋዮች ታላቅ መነሳሳትን ፈጥሯል።
ስለ አመራር: ጋንዲ ምንም አይነት የመንግስት ስልጣን አልፈለገም። “እውነተኛ መሪ ከፊት ሳይሆን ከኋላ ሆኖ የሚመራ ነው” በማለት በተግባር አሳይቷል።
ስለ አካባቢ ጥበቃ: “ምድር ለሁሉም ፍላጎት በቂ አላት፣ ለሁሉም ስግብግብነት ግን በቂ አይደለችም” የሚለው ቃሉ ዛሬ ላለው የአየር ንብረት ለውጥ ቀደምት ማስጠንቀቂያ ነበር።
በመጨረሻም、 የጋንዲ ትልቁ መልዕክት በታዋቂው አባባሉ ይጠቃለላል፡ “በዓለም ላይ ማየት የምትፈልገውን ለውጥ አንተው ራስህ ሁን!” ይህ መልዕክት ዛሬም በግጭት፣ በሙስናና በኢ-ፍትሃዊነት ለምትታመሰው ዓለማችን ከምንጊዜውም በላይ አስፈላጊና ወቅታዊ ነው።
